تبیین نقش نشانه ها در برقراری ارتباط شهروندان با شهر در ژرف ساختار شهر (نمونه موردی: محله ی جویباره اصفهان)

چکیده نشانه شناسی دانش نسبتاً جدیدی است که درحیطه ی زبان شناسی وارد شده. اولین بار در فرانسه در اواخر دهه 1980 میلادی مطرح گردید و به بررسی ارتباط نشانه و معنای گفتمان با هم پرداخته است. این مبحث مانند سایر مباحث زبان-شناسی ابزاری تحلیلی در زمینه های علمی از جمله فلسفه، جامعه شناسی و ادبیات به کار برده می شود. از این رو در شهرسازی نیز می تواند این دانش را به عنوان ابزار تحلیل حوزه نشانه - معنایی و تولید کیفیت های مطلوب شهری به کار برد. امروزه توجه به مفهوم نشانه ها در شهر، به عنوان یک دغدغه ی مهم برای هنرمندان و نظریه پردازان شهری تبدیل شده است. این پژوهش با هدف بررسی نقش نشانه در ارتباط شهروندان با شهرشان، در پی یافتن راه حلی برای کاهش مشکلات خوانایی، هویتی و زبان مندی که شهرها امروزه با آنها دست به گریبان هستند، می باشد. غنابخشی هویتی و معنایی به زندگی شهری دیگر هدف این پژوهش می باشد که با بازتعریف نشانه ها به حل مسائل کیفی در طراحی شهرها و سازماندهی ساختار شهر می انجامد و با استفاده از روش های تحلیلی- توصیفی و مطالعات ادراکی صورت گرفته به این مهم دست یافته است. با توجه به میدانی بودن این پژوهش، جهت انجام آن، از دو روش فوق بهره گرفته شده است. بدین منظور ابتدا از طریق مطالعه ی کتابخانه ای (کتب، اسناد، مجلات، پایان نامه ها و...) اقدام به جمع آوری نظریات، تئوری ها و مستندات شده و سپس به تحلیل داده ها برای رسیدن به راهکارهای مناسب پرداخته شده است. از این رو چگونگی تأثیرگذاری نشانه ها در هویت مندی و این که چه نشانه هایی در ارتباط شهروندان با شهرشان موثرند مورد سوال بوده و با فرض تأثیر مفاهیم ذهنی و بار معنایی نشانه ها در ژرفای ارتباط شهروندان با شهر و همچنین حضور برجسته ی آنها در ساختار شهر که موجب هویت-مندی و معنا بخشی به شهر می شود، به بررسی مبانی نشانه شناسی و دیدگاه های اندیشمندان وابسته به مکاتب فکری مختلف پیرامون مبحث نشانه شناسی پرداخته شده و سپس در حوزه ی نشانه شناسی شهری وارد شده و مفاهیم و تعاریف زبان شهر ارائه گردیده است. اصول و معیارهای استخراج شده از مطالب یاد شده در متن محله ی جویباره مورد بررسی قرار گرفته و به ارتباط بین آنها پرداخته شده است. در نهایت پس از شناخت اجمالی از شهر اصفهان و محله ی جویباره به ارائه ی راهکارها و راهنماهای طراحی پرداخته شده است. با توجه به مسئله مطرح شده آنچه در این مطالعات در مورد ارتباط شهروندان با شهر و ساختار اصلی شهر به آن دست یافته ایم نشانه ها و عناصری هستند که به لحاظ تاریخی دارای قدمت یا از نظر کالبدی شاخص و قابل تشخیص باشند از قبیل «دو منار دارالضیافه»، «کنیسه شیخ یعقوب»، «مرکز محله پیر پینه دوز» و... در برقراری و تداوم این ارتباط نقش بسزایی دارند. شهروندان با توجه به این گونه نشانه ها جویباره و ساختار آن را ادراک می کنند و به خاطر می سپارند. در این گذار توجه ویژه به ارتباط معنادار این نشانه ها را نباید از نظر دور داشت.